Renovatie Grote Orgel Kathedraal

Op 8 september is de renovatie gestart van het Verschurenorgel in de Roermondse St. Christoffelkathedraal.

Oorlogsschade

Op 28 februari 1945 werd door de zich terugtrekkende Duitse troepen de toren van de Christoffelkathedraal opgeblazen. Daarbij ging het in 1896 door de Gebroeders Franssen gebouwde orgel verloren. In 1957 werd door de firma Verschueren uit Heythuysen een nieuw orgel gebouwd in een kast die ontworpen is door architect van der Veeken. Het nieuwe orgel telde 52 stemmen en was voorzien van een electro-pneumatisch systeem.
Problemen

Al in een vroeg stadium traden er problemen op. De klank werd negatief beïnvloed doordat een gedeelte van het orgel in de toren was gebouwd. Ook gaf de relatief open verbinding tussen toren en kerk veel tocht op het oksaal: een veelgehoorde klacht van de kerkzangers.
Een tweede probleem manifesteerde zich in de loop van de jaren. Het electro-pneumatische systeem bleek relatief snel te verouderen en in hoge mate storingsgevoelig. Momenteel functioneert een groot deel van de registers niet omdat pijpen niet meer aanspreken. Voor iedere grotere viering moet aan het orgel worden gewerkt. Het elektrische systeem is dringend aan vervanging toe, een kostenpost die rond elke 25 jaar terugkeert.
Een derde probleem vormt de opbouw van het orgel. Die is niet optimaal. De plaatsing van een aantal onderdelen is zodanig dat dit de klank niet ten goede komt. Ook is een aantal pijpen dat regelmatig gestemd moet worden, moeilijk bereikbaar. Helemaal problematisch is dat voor het zgn. kroonwerk. Dit onderdeel is alleen bereikbaar via een loodrecht staande ladder van 8 meter hoogte aan de achterzijde (torenruimte). Het orgel voldoet niet aan de huidige ARBO-regels en afdoende aanpassingen zijn technisch nauwelijks mogelijk.

Overwegingen

Al in de vroege jaren 70 van de vorige eeuw vormde het orgel een ‘hoofdpijndossier’ van het Kerkbestuur van de Christoforusparochie. Met grote inspanning slaagde men erin het instrument bespeelbaar te houden voor de liturgie. Van organisten werd uiterste creativiteit geëist vanwege de veelvuldig optredende onverwachte storingen. Bij renovatie van de Kathedraal van 2005 tot 2007 kwam wederom de vraag naar voren wat te doen met het orgel. Er werden verschillende trajecten onderzocht, waarbij aanvankelijk werd geopteerd voor volledige nieuwbouw. Een nieuw orgel van ongeveer gelijke omvang zou echter al gauw rond de 1,5 miljoen euro gaan kosten, een bedrag dat buiten het bereik van het kerkbestuur – en naar diens inschatting –  ook buiten het bereik van de Roermondse gemeenschap zou liggen.

Een keuze

Het orgel renoveren door alleen de vernieuwing van het elektrisch gedeelte was vanwege bovenstaande bezwaren geen optie. Totale nieuwbouw niet vanwege de exorbitant hoge kosten. In nauw overleg met de firma Verschueren en adviseur Roger van Dijk van de Katholieke Klokken- en Orgelraad werd een weg ingezet die uiteindelijk zou leiden tot een werkbaar plan. Omdat alom de architectonische kwaliteit van de orgelkast werd geprezen, is gekozen voor een renovatie van het orgel in de bestaande kast. Het in de toren gebouwde gedeelte zal worden verwijderd, waardoor klank- en tochtproblemen tot het verleden behoren. De tractuur zal worden vervangen door een modern mechanisch systeem dat bedrijfszeker is, weinig storingsgevoelig en dat door alle organisten hogelijk wordt gewaardeerd vanwege de directe speelwijze. De organist is als het ware ‘fysiek’ met het ventiel van de pijp verbonden.
Het pijpmateriaal uit het orgel van 1957 is grotendeels van uitstekende kwaliteit en kan hergebruikt worden. Uiteraard zal door het wegvallen van het torengedeelte de ruimte kleiner worden waardoor in de loop van bouw moet worden bekeken welke registers komen te vervallen en welke aangepast moeten worden voor een optimale klankkleur.
In grote lijnen wordt door deze keuze de kosten zo’n 50% gereduceerd ten opzicht van nieuwbouw.

Duurzaam

Uitdrukkelijk is de duurzaamheid van het instrument betrokken bij de keuze. We opteren voor een orgel dat betrouwbaar is, weinig speciaal onderhoud behoeft, een orgel dat lange tijd meegaat. Het mechanische systeem is door de eeuwen heen beproefd en door technische verbeteringen zeer geliefd bij organisten. We kiezen voor kwaliteit en waar mogelijk voor hergebruik van reeds aanwezige onderdelen (pijpen, kast). We hebben niet gekozen voor aankoop van een bij kerksluiting of anderszins beschikbaar komend orgel omdat uit ervaring blijkt dat overplaatsing en aanpassing van een ‘tweedehands’ orgel vaak net zo duur is als nieuwbouw.

De orgelbouwer

De laatste jaren heeft de Christoffelparochie een zeer positieve ervaring opgedaan in de samenwerking met de firma Verschueren in Heythuysen. Een topprestatie was de reconstructie van het Franssen-orgel van de Munsterkerk. Het orgel wordt zowel technisch als muzikaal hogelijk gewaardeerd door organisten van grote naam. Ook het feit dat we door de keuze voor de firma Verschueren bijdragen aan de regionale economische ontwikkeling heeft een rol gespeeld. De firma Verschueren heeft zich de afgelopen jaren onderscheiden door de renovatie en nieuwbouw van een aantal instrumenten van grote omvang en kwaliteit. De firma Verschueren heeft er blijk van gegeven mee te willen denken in de financierbaarheid van dit voor onze parochie (te) omvangrijke project.

Noodoplossing

Fase 0 gaat iets meer dan een jaar duren. Voor fase 1 moet nog het een deel van het bedrag worden verworven. Op zondag 7 september zal het oude orgel voor het laatst spelen. Het ziet er dus naar uit dat we het in de Kathedraal lange tijd zonder orgel moeten doen. We zullen ons moeten behelpen met een elektronisch orgel. Uit ervaring is gebleken dat voor de begeleiding van de meeste koren en liturgieën dit orgel in enige mate voldoet. Maar het is natuurlijk niet Kathedraal-waardig!

Slotopmerking en aansporing

Het kerkbestuur realiseert zich dat een zo omvangrijk project in de huidige tijd een enorme uitdaging is. Het zou echter onverantwoord zijn om niets te doen. Enerzijds is er het risico dat het orgel het definitief ‘begeeft’, anderzijds is het ARBO-technisch geen optie om nog onderhoud te verrichten aan het orgel.
Directe aanleiding om nu te starten was het feit dat verschillende subsidiegevers hun toegezegde bijdrage zouden intrekken wanneer niet gestart zou worden.
De belangrijkste reden om te beginnen is echter het feit dat we de renovatie van de Kathedraal graag willen completeren met een waardig orgel. De nieuwe beglazing van het kerkgebouw verloopt zeer voorspoedig: voor de nieuwe glas-in-loodramen zijn vele tonnen bij elkaar gebracht. We mogen concluderen dat de Kathedraal ‘leeft’ in de harten van de mensen in ons bisdom. Daarom zijn wij ervan overtuigd dat ook de renovatie van het orgel tot de mogelijkheden moet behoren. Echter: niet het Kerkbestuur bepaalt het tempo, maar u, als gulle gever, als orgelvriend, als sponsor, als cultureel of kerkelijk fonds, of zomaar als toevallige bezoeker die onder de indruk raakt van dit imposante Godshuis en er een ‘steentje’ aan wil bijdragen.

Wij rekenen op u!

R.N. Merkx, plebaandeken

Giften en legaten

Kerkbestuur Parochiefederatie St. Christoffel-H. Geest-H. Michaël
Abdijhof 2
6041 HG Roermond
Tel. 0475 – 33 49 24 / 33 94 65

Bankrelatie: NL63 ABNA 0231 4009 77 t.n.v. Kerkbestuur St. Christoforus Roermond (ANBI-status: u mag uw gift aftrekken)

Stichting Renovatie Kathedraal
NL40 RABO 0174 1833 99 t.n.v. Stichting Renovatie Kathedraal (Culturele ANBI: u mag 125% van uw gift aftrekken)